Een slaaptekort is nooit leuk. Onder maatschappelijke druk, uit pure noodzaak, of door jeugdige overmoed stellen we onszelf er nu en dan aan bloot. Overwerken, zieke kinderen, of leuke feestjes: heel uiteenlopende redenen om zo’n nachtje slaap uit te stellen. Maar wat gebeurt er met je lichaam als je niet slaapt? En wat als je er (opzettelijk of ongewild) een gewoonte van maakt? Dat lees je in deze blog!
WAT ZIJN DE SYMPTOMEN VAN EEN SLAAPTEKORT?
Hoe weet je dat je te weinig of slecht geslapen hebt?
- Minder energie
- Beperkte aandachtspanne
- Moeite met nieuwe informatie opslaan en oude informatie oproepen
- Prikkelbaar, gemoedswisselingen
WAT GEBEURT ER MET JE ALS JE TE WEINIG SLAAPT?
Een chronisch slaaptekort, of een slaaptekort op lange termijn, heeft een enorme invloed op je leven. Goed, dat is misschien niet wat je wilt lezen als je net ‘wat te doen bij een slaaptekort’ hebt gegoogeld. Waarschijnlijk was je daar al lang van op de hoogte. Maar misschien is het wel interessant om te weten wat er precies met je lichaam gebeurt als je te weinig slaapt.
VERMINDERDE WERKING VAN JE IMMUUNSYSTEEM
’s Nachts vertraagt je ademhaling, en neemt ook de activiteit van je spieren af. Daardoor komt meer energie vrij. Een groot deel van die vrijgekomen energie wordt tijdens je slaap naar het immuunsysteem gestuurd. ’s Nachts maakt je lichaam bijvoorbeeld meer cytokinen aan. Daarmee veroorzaakt het een soort ontsteking. Ben je ziek? Dan helpen die ontstekingen je sneller te genezen. Ben je gezond? Dan traint je immuunsysteem zichzelf met deze ontstekingen.
Heel simpel uitgelegd natuurlijk, maar het belangrijkste om te onthouden is dat je immuunsysteem zichzelf versterkt terwijl je slaapt. Zonder voldoende slaap word je sneller ziek, en duurt het langer eer je herstelt van ziektes of verwondingen.
Leuk om te weten: onderzoekers vermoeden dat melatonine de stress die gepaard gaat met die ontstekingen tegengaat. Daarom zou het proces zich ’s nachts voordoen, tijdens je slaap. Als het zich overdag zou afspelen, zou dat kwalijke gevolgen hebben voor je fysieke en mentale prestaties.
VERSTOORDE HORMOONBALANS
Tijdens je slaap produceer en reguleer je een heel resem aan hormonen. Een slaaptekort zou je hormoonbalans dan ook drastisch kunnen verstoren. Voornamelijk de hormonen melatonine, leptine en ghreline zijn nauw verbonden met je slaap. Ook het groeihormoon (bij volwassenen onder meer verantwoordelijk voor het onderhoud van spieren en botten) is sterk verbonden met je inwendig circadiaans ritme.
RISICO OP OVERGEWICHT EN DIABETES
Een slaaptekort zou volgens verschillende onderzoeken een gewichtstoename in de hand werken. Bij een tekort aan slaap raken bijvoorbeeld ook de hormonen die je bloedsuikerspiegel reguleren in de war. Zo vergroot ook het risico op diabetes.
HART- EN VAATZIEKTEN
Uit verschillende studies bleek een nauw verband tussen een slaapprobleem en problemen met het cardiovasculair systeem. Slechte slapers hebben bijvoorbeeld meer last van hoge bloeddruk, en hebben een hogere kans op beroertes en hartaanvallen.
INVLOED OP JE MENTALE GEZONDHEID
Na een nacht slecht slapen merk je het misschien zelf ook wel: je bent prikkelbaarder, minder alert en misschien zelfs angstiger. Verschillende problemen met je mentale gezondheid zijn dan ook sterk verbonden met je slaap. Het gaat om een vicieuze cirkel: wie slecht slaapt, voelt zich niet goed, en wie zich niet goed voelt, slaapt slecht.
PIJN
Tot slot kunnen ook pijnklachten opduiken en/of verergeren door een tekort aan slaap. Dat ligt voornamelijk aan het feit dat een deel van je slaapcyclus gewijd is aan het herstellen van je lichaam. Ook daar kan een vicieuze cirkel ontstaan: door de pijn kun je niet slapen, en de pijn wordt erger doordat je niet slaapt.
KORTE VERSUS LANGE TERMIJN
Een tekort aan slaap heeft, zoals je ziet, een negatieve invloed op nagenoeg alle lichaamseigen systemen. Een slaaptekort op korte termijn (ook wel acuut slaaptekort) heeft dus een gelijkaardige, nadelige invloed als een chronisch slaaptekort. Hoe meer het tekort zich opstapelt, hoe ernstiger de gevolgen voor je lichaam en geest.
VERSCHILLENDE SOORTEN SLAAPTEKORTEN
Niet elk slaapprobleem ziet er hetzelfde uit. Wat zijn de verschillende soorten slaapproblemen?
- Acuut slaaptekort. Het gaat om een slaaptekort op korte termijn. Je hebt bijvoorbeeld een nacht of enkele nachten niet goed geslapen.
- Chronisch slaaptekort. Na zo’n 3 maanden van slecht of weinig slapen, kun je spreken van een chronisch slaaptekort. De gevolgen voor je lichaam zijn groot, en het probleem raakt niet zo eenvoudig opgelost.
- Chronisch slaapgebrek of gebrekkige slaap. Hier gaat het om een gebrek aan onverstoorde, diepe slaap. Je slaapt misschien wel, maar je lichaam en geest krijgen niet de kans om zich te herstellen tijdens je nachtrust. Het kan gaan om verstoorde slaappatronen, of externe stoorzenders. Denk maar aan een blaffende hond of een luid snurkende partner. Tricky, want je bent je er vaal niet meteen van bewust dat je slaap verstoord is!
HOE LANG KUN JE WAKKER BLIJVEN?
Kun je een nacht zonder slaap? In principe wel. De gevolgen voor je gezondheid zijn na 24 uur zonder slaap niet ernstig. Je zult natuurlijk wel minder alert zijn, en mogelijk ook wat prikkelbaarder. Ook maak je sneller slechte beslissingen, en is je werkelijkheidsvermogen verminderd. Zonder slaap blijf je bijvoorbeeld best weg van achter het stuur. Zoals je ziet zijn de gevolgen vooral mentaal.
Kun je 36 uur zonder slaap? Opnieuw: in theorie wel. Het is echter niet aan te raden om 36 uur onafgebroken wakker te blijven. Na 36 uur zonder slaap worden ook je fysieke functies aangetast. Je metabolisme gaat er op achteruit en je hormonen raken uit balans. Bovendien worden de mentale gevolgen ernstiger. Je neemt ook sneller en ondoordacht risico’s.
Wat gebeurt er dan na 48 uur zonder slaap? Je verwachtte het misschien al, maar wakker blijven na 48 uur zonder slaap is erg moeilijk. Op dat moment vermindert de werking van je immuunsysteem. Je loopt ook het risico op ‘microslaap’. In de microslaap gaan je hersenen als het ware tijdelijk in slaapmodus. Het is een soort lichte slaap, duurt ongeveer 30 seconden, en zorgt ervoor dat je erg in de war raakt.
Na 72 uur zonder slaap kun je gaan hallucineren. De effecten op je lichaam en geest zijn enorm. Paranoia, angst en depressie horen tot de mogelijke gevolgen.
Hoe lang kun je nu zonder slaap? Onder constant medisch toezicht ligt het record op 18 dagen en 17 uur. Maureen Weston haalde dat record tijdens een schommelstoelmarathon.
Het is absoluut af te raden om zo lang wakker te blijven. Ben je na 36 of zelfs 48 uur nog steeds wakker? Dan is het sterk aan te raden om medische hulp in te schakelen. De effecten op je lichaam en geest zijn niet enkel nefast. Het kan een hele tijd duren voor je volledig hersteld bent van zo’n slapeloze periode.
LINKS NAAR BRONNEN EN CLAIMS
[1] https://bit.ly/3XQ0qei
[2] https://bit.ly/3UmrEqi
[3] https://bit.ly/3XODgoY
[4] https://bit.ly/3B0A5At
[5] https://bit.ly/3gOuZAH
