Nu zelfs Jeroen Meus, België’s meest geliefde televisiechef, een vegetarisch kookboek op de markt heeft gebracht, kunnen we het niet meer onder stoelen of banken schuiven. Vegetarisme en veganisme zijn bezig aan een opmars.
Goed ook, want de vleesindustrie heeft tal van kwalijke gevolgen voor de planeet. Dat is echter een verhaal voor een andere dag. In dit artikel hebben we het over het vegetarisch dieet, en wat dat met je lichaam doet.
VEGETARISCH, VEGANISTISCH OF TOCH PESCOTARISCH?
Een snel overzicht van wat vegetarisme wel en niet is.
Als vegetariër eet je geen vlees of vis. Dat is zowat de strengste definitie van het dieet. Veel vegetariërs eten wel nog eieren en zuivel.
Eet je geen zuivel, vlees, of vis, maar wel eieren? Dan ben je een ‘ovo-vegetariër’. Een lacto-vegetariër eet dan weer wel zuivel, maar geen vlees, vis of eieren.
Een veganist, die eet geen vlees, geen vis, geen zuivel en ook geen eieren. Daarnaast vermijden veganisten ook elke vorm van dierenleed. Bij het verzamelen worden bijen bijvoorbeeld verdoofd. Er sterft ook af en toe een bij tijdens het ‘oogsten’ van honing. Een veganist zal daarom geen honing eten.
Pescotariërs eten geen vlees, maar wel vis.
DE ALLEREERSTE VEGETARIËRS
De eerste mensachtige wezens waren vegetarisch. Dat klinkt als een radicaal verzinsel van een minstens even radicale vegetariër, maar het is ironisch genoeg wel de waarheid.
De vroege mens beschikte over verschillende kenmerken die hen duidelijk onderscheiden van vleeseters. Wijde, platte tanden en een erg flexibele kaak, bijvoorbeeld. Perfect voor het kauwen van granen en zaden. Vleeseters hebben scherpere tanden en een kaak die voornamelijk in staat is tot verticale bewegingen.
In het leeuwenrijk zijn het de vrouwtjes die op jacht gaan.
Vleeseters hebben bovendien kortere darmen, ideaal voor het afscheiden van toxinen. Vlees wil je namelijk niet te lang in je darmen houden, hoe sneller verteerd, hoe beter. De darmen van planteneters zijn een stuk langer. Daardoor zijn ze beter geschikt voor het verteren en absorberen van plantaardig voedsel.
Het was pas veel later dat mensachtigen aan het jagen gingen, waarschijnlijk onder overlevingsdruk. Een dier dat zich met verschillende zaken kan voeden, heeft nu eenmaal betere overlevingskansen.
VEGETARISME DOORHEEN DE GESCHIEDENIS
De eerste tekenen van een bewust vegetarisch dieet dateren van 3200 voor Christus. In die tijd staakten verschillende Egyptische beschavingen de consumptie van vlees en vis. Het idee daarachter? Vegetarisme zou reïncarnatie gemakkelijker maken.
Die link tussen vegetarisme en reïncarnatie vind je ook terug in het Hindoeïsme. Hoewel veel Hindoes wel vlees eten, onthouden ze zich van de consumptie van koeienvlees.
Ook in Griekenland was het vegetarisme enige tijd populair. De drijvende kracht daarachter was, verbazend genoeg, de filosoof Pythagoras. Hoewel hij vooral bekend is als wiskundige, bevatte zijn leer ook heel wat mystieke elementen. Net als de Egyptenaren en de Hindoes linkten Pythagoras en zijn volgelingen vegetarisme aan reïncarnatie.
Al in het oude Griekenland heerste het idee dat dieren, net als mensen, denkende en communicerende wezens zijn. Vlees eten en dieren doden werd dan ook beschouwd als schadelijk voor je (geestelijke) gezondheid. Via Griekenland verspreidde dat idee naar het Romeinse Rijk.
De opmars van het Christendom deed vegetarisme aan populariteit verliezen. Het idee dat dieren bestaan om de mens te dienen is deels een christelijke gedachte.
Voor de zondvloed zou het eten van vlees niet expliciet toegestaan zijn. Het eten van de ledematen van dieren zou zelfs helemaal niet toegestaan zijn. Pas na de zondvloed gaf God Noah en zijn kinderen de nadrukkelijke toestemming om vlees te eten.
Mensen zouden volgens (latere) Christelijke denkers beschikken over een ziel en vrije wil. Dieren? Die hadden dat niet. Een goede reden om dierlijk voedsel te nuttigen.
Pas toen Darwin die stelling jaren later in vraag stelde, keerde het tij – of toch gedeeltelijk. Vegetarisme is, zeker in het Westen, nog steeds een ietwat niche beweging.
Dat begint echter te veranderen. In nagenoeg elke supermarkt vind je vleesvervangers. In Indië is zo’n 40 procent van de bevolking vegetarisch. In Europa staan we met een geschatte 5 procent vegetariërs nog een beetje achter.
Opmerkelijk: zo’n driehonderd jaar voor Darwin was ook Leonardo DaVinci een vurig voorstander van het vegetarisme. Hij zag geen onderscheid tussen het doden van mensen en het doden van dieren.
Albert Einstein verklaarde op zijn beurt dat een vegetarisch dieet noodzakelijk is voor het voortbestaan van de mens. En kom op, gaan we nu echt niet naar Einstein luisteren?
IS EEN VEGETARISCH DIEET ONGEZOND?
Je hoort vaak mensen roepen dat vegetarisme niet natuurlijk of gezond is. Volgens hen zou je met een vegetarisch dieet tegen je menselijke aard ingaan. Je zou bovendien onmogelijk alle nodige voedingsstoffen binnenkrijgen zonder dierlijke voeding.
Maar wat is daar van waar?
Naast ethische overwegingen werd het vegetarisme vroeger ook al om gezondheidsredenen toegepast. Echte studies uit die tijd zijn schaars of onbestaande. Dat is ondertussen niet meer het geval. Vegetarisme heeft enkele belangrijke voordelen voor je gezondheid.
VOORDELEN VAN EEN VEGETARISCH DIEET
Minder verzadigde vetzuren. Een vegetarisch dieet bevat heel wat minder verzadigde vetzuren (waar verschillende vleessoorten rijk aan zijn). Dat zorgt voor minder slechte cholesterol, en een lagere kans op hart- en vaataandoeningen.
Daarnaast heeft die lage opname van verzadigde vetten nog een belangrijk voordeel. De insulineresistentie van vegetariërs zou een stuk beter zijn dan die van vleeseters. Enerzijds verkleint dit het risico op niet-aangeboren diabetes. Anderzijds zorgt dit ervoor dat de gewichtsbeheersing gemakkelijker is als vegetariërs.
Meer diverse darmflora. De darmflora van vegetariërs is een stuk gevarieerder dan die van vleeseters. Ook hebben vegetariërs meer metabolieten (stofwisselingsproducten). Die combinatie zorgt voor een verbetering van de darmfunctie. Op die manier draagt een vegetarisch dieet onder meer bij aan de bescherming tegen allerlei chronische ziekten.
Verder krijg je met een gezond vegetarisch dieet ook meer antioxidanten binnen. Goed voor de bestrijding van ontstekingen. In combinatie met bovenstaande gezondheidsvoordelen zou een gezond vegetarisch dieet zelfs het risico op kanker kunnen verkleinen.
NADELEN VAN EEN VEGETARISCH DIEET
Een vegetarisch dieet waarbij je niet voldoende op je voedingsstoffen let, is niet zonder risico’s. Enkele aandoeningen waar je als vegetariër het risico op loopt:
- IJzertekort
- Tekort aan vitamine B12
- Tekort aan calcium, met als gevolg een lagere botdichtheid – vaker een probleem bij veganisten dan bij vegetariërs
KANTTEKENING
Hoe je een vegetarisch dieet invult, is cruciaal. De gezondheidsvoordelen en -nadelen zijn dan ook volledig afhankelijk van die invulling.
Het probleem met de meeste vleesvervangers bijvoorbeeld is dat ze eigenlijk niet doen wat ze beloven. Handig zijn ze zeker: ze maken het gemakkelijk om de meeste vleesgerechten om te toveren tot vegetarische gerechten.
Maar… ze bevatten niet de nodige voedingsstoffen. Nog te vaak is een vleesvervanger rijk aan vet en zout, maar arm aan de stoffen die je wel nodig hebt, bijvoorbeeld proteïnen. Kies je ervoor om in hoofdzaak terug te vallen op vleesvervangers? Let dan goed op wat je koopt.
Enkele goede alternatieven:
- Tofu (zit je in met sojaconsumptie? Een veel aangehaald argument tegen vegetarisme en veganisme is de vaak onethische productie van soja. Veel sojavelden liggen namelijk in het Amazonegebied. Wat veel mensen over het hoofd zien is dat de meeste veesoorten afhankelijk zijn van sojavoeder. En om bijvoorbeeld een koe groot te brengen en in leven te houden tot de slacht, heb je heel wat meer soja nodig dan voor een stuk tofu. Daarnaast is ook niet elk sojaveld onethisch: verschillende merken hebben zich de laatste jaren ingezet om soja uit ethisch verantwoorde bronnen te halen.)
- Linzen
- Noten
- Groenten (spinazie bevat bijvoorbeeld best wat ijzer)
- Fruit
- Paddenstoelen!
Je kunt tot slot ook supplementen gebruiken om je opname van vitamine B12, ijzer en calcium aan te vullen.
Het geheim van tofu? Kruiden!
LINKS NAAR STUDIES EN CLAIMS
[1] https://bit.ly/3gPM8JZ
[2] https://bit.ly/3znRRgy